بازار خرید و فروش خودرو یکی از پر رونق‌ترین بازارهای کشور است، که روزانه تعداد زیادی خودرو بین خریدار و فروشنده معامله می‌شود. مبایعه نامه یا قولنامه قراردادی بین دو طرف معامله است که در آن تعهدات متقابل خریدار و فروشنده در زمان مشخص شده به وضوح قید شده است تا در صورت کوتاهی هر کدام از طرفین معامله، در قبال انجام تعهدات خود، طرف دیگر دچار ضرر نشود. با توجه به اینکه مبایعه نامه چه به صورت دستی و چه به صورت چاپی مورد تایید دستگاه قضایی است باید در ثبت آن دقت کرد تا معامله دچار مشکل نشود. برای نوشتن قولنامه مواردی مهمی وجود دارد که با هم به بررسی آنها می‌پردازیم.

مشخصات دو طرف قرارداد

مشخص است برای عقد هرگونه قولنامه یا مبایعه نامه خودرو، باید مشخصات و اطلاعات فردی هریک از طرفین معامله در برگه‌ی قولنامه یا مبایعه نامه ماشین ذکر شود، این اطلاعات عبارتند از:

نام و نام خانوادگی

• نام پدر
• شماره شناسنامه
• شماره ملی
• محل تولد
• آدرس محل سکونت
• شماره تماس

قابل ذکر است اگر هر کدام از طرفین قرارداد، فرد دیگری را به عنوان نماینده به منظور خرید یا فروش در نظر داشته باشند، باید اطلاعات آن شخص به همراه مشخصات وکالت نامه در قولنامه درج شود.

همچنین در معامله با اشخاص حقوقی باید اطلاعات شرکت، شماره ثبت، شناسه ملی، کد اقتصادی، نشانی، کدپستی و مشخصات شخصی نماینده فروش ذکر شود.

موضوع معامله و مشخصات خودرو

در این بخش تمام اطلاعات خودرو و همچنین سالم بودن خودرو یا سالم نبودن خودرو چه از لحاظ فنی چه از لحاظ ظاهری باید ذکر شود. در صورتی که خودرو دچار ایراد باشد، باید به دقت و با جزییات کامل، مشکل خودرو را در قولنامه قید کرد و در صورت سالم بودن، نوشتن عبارت خودرو سالم است کافی است. همچنین باید لوازم اضافه شده از قبیل سیستم صوتی، سیستم نوری و رینگ لاستیک در قولنامه ذکر شود.

اطلاعات خودرو که باید در قولنامه ذکر شود به شرح زیر است:

• نام خودرو
• مدل ماشین
• رنگ ماشین
• شماره شاسی
• شماره موتور
• شماره پلاک

مواردی از قبیل سالم یا ناسالم بودن خودرو و وسایل اضافه شده به خودرو در بخش توضیحات قولنامه فروش ماشین باید ذکر شود.

مبلغ معامله

یکی دیگر از بخش‌های مهم قولنامه، درج مبالغ دریافتی توسط طرفین معامله است. در این بخش باید تمام مبالغ با جزئیات نوشته شود، میزان مبلغ پیش پرداخت تا آخرین مبلغ پرداختی باید با ذکر تاریخ ذکر شود.

مواردی که باد در بخش مبلغ درج شود:

• میزان قیمت کلی ماشین
• میزان پیش پرداخت
• میزان پرداختی پیش از محضر
• میزان پرداختی مبلغ نهایی
• درج شماره حساب

قابل ذکر است اگر هر کدام از مبالغ به صورت غیر نقدی و به صورت چکی پرداخت شود باید شماره چک، تعداد چک و زمان سر رسید چک در قولنامه درج شود.

شرایط معامله

• اگر در معامله شرط وشروطی باشد، در این بخش باید ذکر شود، همچنین زمان مراجعه به دفتر اسناد رسمی برای انتقال سند و شرایط فسخ را می‌توان در این بخش قید کرد.

فسخ قولنامه خودرو به ۹ صورت امکان پذیر است، در متن مبایعه نامه‌ها قوانین و اصطلاحاتی وجود دارد به آنها خیارات گفته می‌شود. در ادامه به شرح شرایط فسخ قولنامه می‌پردازیم.

خیار غبن:

اگر یکی از طرفین معامله متحمل ضرر مالی شده باشد، می‌تواند بر این اساس نسبت به فسخ قولنامه اقدام کند.

خیار مجلس:

چنانچه یکی از طرفین معامله نسب به خرید و یا فروش پشیمان شده باشد و یا پول کافی نداشته باشد، می‌تواند نسبت به فسخ قولنامه اقدام کند.

خیار عیب:

در صورتی که خودرو دارای عیب باشد، خریدار می‌تواند، قولنامه را فسخ کند

خیار شرط:

اگر خریدار یا فروشنده زمانی را برای فسخ قولنامه به هر دلیلی را مشخص کرده باشد، می‌تواند قرار داد را فسخ کند.

خیار تدلیس:

گر یکی از طرفین معامله با نیت فریبکارانه قصد به انجام معامله داشته باشد، می‌توان به استناد خیار تدلیس قولنامه را فسخ کرد.

خیار تاخیر:

در صورتی که خریدار در زمان از پیش تعیین شده نتواند مبلغ پیش فرض را پرداخت کند، فروشنده می‌تواند قولنامه را فسخ کند.

خیار اختیار رویت و تخلف از وصف:

اگر فروشنده خودرو با توصیفات دروغین از ماشین، خریدار را به خرید خودرو راغب کند، خریدار می‌تواند قولنامه را فسخ کند.

خیار تعذر تسلیم:

اگر خودروی مورد معامله در زمان و مکان معین ارائه نشود، خریدار می‌تواند قولنامه را فسخ کند.

یکی از نکاتی که حتما باید به صورت دقیق در قولنامه ذکر شود، زمان تعیین شده برای امکان فسخ قرارداد است. فروشنده و خریدار باید توجه داشته باشند که در صورت مشخص نبودن زمان فسخ، قرارداد بی اعتبار و بی اثر است.

البته مدت فسخ قرارداد با توجه به شرایط موجود متفاوت است.

برخی از خیارات در بازه‌ی زمانی مشخص شده و خاصی امکان پذیر است، نظیر خیار مجلس که تا پایان مجلس معامله اعتبار دارد، همچنین خیار شرط جز دیگر خیارات مهلت دار است، و با اتمام زمان پیش فرض دیگر امکان فسخ نیست. اما بعضی دیگر از خیارات بازه‌ی زمانی مشخصی ندارند و در هر زمان فسخ قرارداد امکان پذیر است، نظیر خیار تاخیر، که در صورت عدم پرداخت وجه در زمان مشخص شده می‌توان نسبت به فسخ قرارداد اقدام کرد. خیار عیب، خیار غبن، خیار رویت، خیار تدلیس و خیار تخلف از وصف جز خیارات فوری هستند و شخص طرف معامله با توجه به این خیارات و پی بردن به ایراد در معامله می‌تواند به صورت فوری قرارداد را فسخ کند.

قولنامه دستی به قولنامه گفته می‌شود که دو طرف معامله به اتفاق هم یک سندی را تنظیم می‌کنند و اطلاعات خودروی مورد نظر اطلاعات طرفین معامله و تعهدات هریک از طرفین را در آن قید می‌کنند، قولنامه دستی در صورتی که توسط طرفین معامله امضا شده باشد مورد تایید و قابل پیگیری است، قولنامه دستی می‌تواند هم به صورت دست نویس و هم به صورت چاپی باشد. قولنامه محضری معمولا در نمایشگاه‌های ماشین و یا بنگاه‌های خرید و فروش ماشین انجام می‌گیرد، و مبلغی از هر دو طرف معامله به عنوان حق قولنامه ماشین گرفته می‌شود، که معمولا برای هر طرف ۵ درصد از مبلغ کل خودرو می‌باشد.

قولنامه سندی معتبر از نظر قانونی و حقوقی است، اما تا زمانی که سند خودرو در دفتر اسناد رسمی به نام خریدار ثبت نشود، خودرو به نام فروشنده است. اما خریدار می‌تواند با ارائه قولنامه،‌ پرداخت مبالغ و صحت ادا خود مبنی بر خرید خودرو را اثبات کند.

در مورد مدت زمان قولنامه هم باید بگوییم که این مدت زمان معمولاً در قولنامه ذکر می‌شود و به توافق طرفین و قوانین محلی و ملی وابسته است. در اغلب موارد، اعتبار قولنامه ماشین به چند شکل ممکن است:

اعتبار موقت:

در برخی قولنامه‌ها، اعتبار موقتی به معنای این است که قولنامه برای مدت معینی اعتبار دارد و پس از اتمام این مدت، اعتبار قولنامه به پایان می‌رسد. به عبارت دیگر، طرفین توافق می‌کنند که تا تاریخ مشخصی معامله را انجام دهند و بعد از آن تاریخ، قولنامه باطل می‌شود.

اعتبار دائمی:

در برخی موارد، اعتبار قولنامه ماشین به صورت دائمی است، به این معنا که تا زمانی که شرایط قولنامه تغییر نکند یا قولنامه فسخ نشود، آن اعتبار دارد. این معمولاً در قراردادهای اجاره تملیک (لیزینگ) و اقساطی اتومبیل‌ها رخ می‌دهد.

اعتبار تا تعیین اجل:

در بعضی موارد، اعتبار قولنامه تا زمانی که طرفین تعیین کنند ادامه دارد. این مدل اعتبار قولنامه معمولاً در قولنامه‌های سفارشی و معاملات خصوصی اتومبیل‌ها مشاهده می‌شود.

اعتبار قولنامه بر اساس توافق طرفین و قوانین محلی و ملی تعیین می‌شود و هنگام امضاء یک قولنامه، مهم است که شما شرایط اعتبار را به دقت بخوانید و در صورت داشتن سوال یا ابهامی، با وکیل حقوقی یا مشاور حقوقی خود مشوره کنید. اطمینان از اعتبار و شرایط دقیق قولنامه مهم است تا از ابهامات و مشکلات در آینده جلوگیری شود.

با توجه به اینکه قولنامه سندی معتبر است، باید تدوین آن نهایت دقت را داشت، همچنین باید به نکات مختلفی دقت داشت که باهم برخی از این نکات را بررسی می‌کنیم.

• اگر قولنامه به صورت دستی تنظیم می‌شود، باید به صورت کاملا خوانا باشد تا از شک و شبهه در قولنامه جلوگیری شود.
• قولنامه خرید خودرو یا فروش ماشین باید در دو نسخه کاملا مشابه نوشته شود، هریک از این نسخه‌ها برای یکی از طرفین معامله است، که هر دو نسخه باید با امضای خریدار و فروشنده و همچنین شاهدان معامله ثبت شود. معمولا برای یکسان بودن قولنامه‌های دستی از کاربن استفاده می‌شود.
• هزینه قولنامه خودرو اگر به صورت محضری و در بنگاه‌های خرید و فروش ماشین باشد به صورت مساوی بین خریدار و فروشنده تقسیم می‌شود، مبلغ کلی هزینه قولنامه ۱ درصد از کل مبلغ ماشین است.
• اگر ماشین ایراد فنی و ظاهری دارد باید به صورت دقیق از قطعه خراب و یا مکان ایراد ظاهری خودرو نام برده شود.
• اگر ماشین دارای لوازم اضافی نظیر سیستم صوتی، رینگ و لاستیک و... است باید در قولنامه ذکر شود و در روز تحویل خودرو تمامی موارد ذکر شده در قولنامه باید موجود باشد.
• پرداخت خلافی و عوارض خودرو باید تا روز انتقال سند ماشین بر عهده‌ی فروشنده باشد و اینکه باید در قولنامه ذکر شود.
• ثبت اطلاعات دقیق فروشنده و خریدار و یا در صورت وجود نماینده‌ی طرفین برای معامله.
• بهتر است در زمان نوشتن قولنامه چند شاهد زیر قولنامه را امضا کنند، شهادت شاهدان در دادگاه اعتبار زیادی به همراه دارد.
• در قولنامه فروش خودرو و به ویژه ماشین‌های لیزینگی یا قسطی، باید حتماً نحوه و زمان پرداخت اقساط، همچنین شماره حساب مقصد در قرارداد ذکر شود.