شاسی خودرو چیست؟ انواع شاسی ماشین و علائم خرابی آن
شاسی خودرو (Car chassis)، اسکلت بندی اصلی است که قطعات مهم خودرو روی آن نصب میشوند. این قسمت خودرو در تحمل وزن، تعادل و پایداری خودرو نقش حیاتی دارد. شاسی با استحکام بالا، مقاوم در برابر ضربه و کاهش لرزش کابین، ایمنی و راحتی راننده و سرنشینان را تأمین و از آسیبهای جدی در تصادفات شدید جلوگیری میکند.
طراحی شاسیها بسته به نوع خودرو، بر عملکرد، ایمنی و هزینه تعمیرات تأثیر مستقیم دارد. در این مطلب، انواع شاسی خودرو، ویژگیهای آنها و تأثیرشان بر ایمنی و قیمتگذاری خودرو را بررسی میکنیم. شاسی سالم به طول عمر خودرو و کاهش هزینههای بلندمدت کمک کند.
شاسی خودرو چیست؟
شاسی چارچوب اصلی خودرو است و قطعات مختلف مانند موتور، سیستم انتقال قدرت، ترمز و فرمان روی آن سوار میشوند. این بخش بهعنوان اسکلتبندی خودرو عمل کرده و وزن خودرو، موتور و سایر اجزا را تحمل میکند.
شاسی خودرو باید از مواد مقاوم مانند فولاد سخت ساخته شود تا هم وزن خودرو و ضربات واردشده را تحمل کند و هم سبک باشد. این قطعه باید در صورت خرابی، قابل تعمیر باشد تا عملکرد خودرو دچار اختلال نشود.
شاسی جلو ماشین به طور خاص قسمتهایی مانند موتور و سیستم تعلیق را نگه میدارد و از خودرو در برابر ضربات جلویی محافظت میکند.
شاسی معمولاً بهصورت ناودانی طراحی میشود. در نقاط خاصی انعطافپذیری (قابلیت تغییر فرم) دارد تا انرژی ضربه را جذب و از سرنشینان محافظت کند. بخشهای اصلی آن باید استحکام بالایی داشته باشند تا از تغییر شکل جلوگیری و ایمنی خودرو را حفظ کنند.
انواع شاسی ماشین
شاسی بخش اصلی پشتیبانی از قطعات است و بسته به کاربرد خودرو در انواع مختلف طراحی میشود. در یک دستهبندی شاسیها را به دو نوع تقسیمبندی میکنند: مستقل و نیمهجداشدنی.
شاسی مستقل
این نوع شاسی بهصورت یک قطعه جداگانه طراحی شده و اتاق و دیگر قطعات خودرو به آن متصل میشوند. امروزه این نوع شاسی فقط در ساخت خودروهای خاص مانند کامیونها کاربرد دارد.
شاسی یکپارچه
در این نوع شاسی، بدنه و فریم خودرو بهصورت یک قطعه واحد طراحی میشود. این نوع شاسی معمولتر است و در خودروهای سواری بیشتر استفاده میشود.
شاسی ماشینها را میتوان بر اساس استحکام به سه دسته تقسیم کرد:
- شاسیهای شهری (نسبتاً محکم): شاسیهای کوچکتر و سبکتر
- شاسیهای جادهای و شهری (محکم)
- شاسیهای جادهای و آفرود (بسیار محکم)
شاسی خودروهای شهری (نسبتاً محکم)
این شاسیها عمدتاً برای خودروهای شهری طراحی میشوند که به استحکام بالایی نیاز ندارند. نمونههایی از این خودروها عبارتاند از پراید، تیبا و ساینا.
شاسی جادهای و شهری (محکم)
این شاسیها برای خودروهایی طراحی شدهاند که هم برای رانندگی شهری و هم برای سفرهای جادهای مناسباند. خودروهایی مانند سوناتا، کمری و سمند.
شاسی جادهای و آفرود (بسیار محکم)
این شاسیها برای خودروهایی طراحی شدهاند که در شرایط سختتری مانند جادههای ناهموار یا آفرود استفاده میشوند. خودروهایی مانند لندکروز و پاجرو.
در ادامه کمی تخصصیتر انواع شاسیها را بررسی میکنیم.
انواع شاسی خودرو از نظر استقلال
شاسی از نظر استقلال به دو نوع مستقل و نیمهجداشدنی تقسیم میشود.
۱. شاسی مستقل
شاسی مستقل یا شاسی سرخود از دو تکه تیر فولادی محکم و سبک ساخته شده و بهصورت موازی بههم متصل میشوند. این شاسی مانند یک اسکلت جداگانه عمل میکند و بدنه و قطعات خودرو روی آن سوار میشوند.
شاسی در قسمت عقب کمی بالاتر قرار میگیرد تا فضای کافی برای جایدادن دیفرانسیل و فنرها ایجاد شود. همچنین بخش جلویی آن باریکتر است که باعث بهبود فرمانپذیری خودرو میشود.
مهمترین ویژگیهای این نوع شاسی عبارتاند از:
- بهدلیل استفاده از فلز ضخیم، استحکام بالایی دارد.
- چون شاسی و بدنه از هم جدا هستند، در تصادفها هزینه تعمیر کمتر میشود.
- این شاسی بیشتر در خودروهای سنگین، آفرود، باری و قدیمی استفاده میشود.
اما در کنار این مزایا، چند مشکل هم دارد:
- بهدلیل وزن زیاد، خودرو شتابگیری سختتری دارد.
- چون قطعات شاسی با پیچ و مهره بههم وصل شدهاند، هنگام حرکت سر و صدای بیشتری تولید میکنند.
- بهدلیل ساختار محکم و عدم جذب ضربه، احتمال آسیب به سرنشینان در تصادفات بالاتر است.
۲. شاسی نیمهجداشدنی
یکی از انواع شاسی خودرو که ترکیبی از شاسی مستقل و شاسی یکپارچه است؛ یعنی برخی از قسمتهای شاسی به بدنه متصل میشود و برخی دیگر جداشدنیاند. بخشهای ثابت این شاسی شامل قسمتهایی مانند کف خودرو، ستونها و دیوارههای صندوق هستند که روی خودرو نصب میشوند.
بخشهای جداشدنی شامل قسمتهایی مانند سقف، گلگیر و پنجره جلو هستند که با پیچومهره به شاسی متصل میشوند. این نوع طراحی نخستین بار توسط شرکت روور معرفی شد. مزایای این نوع شاسی عبارتاند از:
- بهدلیل عایقبندی بهتر بین بخشهای ثابت و جداشدنی در مرحله مونتاژ شاسی، ارتعاشات و سروصدای ناشی از چرخها کمتر بهداخل خودرو منتقل میشود.
- بهدلیل طراحی قطعات بهصورت جداگانه و قابل تعویض، هزینههای تعمیر و نگهداری بهطور چشمگیری کاهش مییابد.
- بهدلیل قابلیت جذب بهتر ضربه توسط قطعات جداشدنی، انرژی ناشی از تصادف بهطور مؤثرتری جذب و ایمنی بیشتری برای سرنشینان فراهم میشود.
- بهخاطر انعطافپذیری بیشتر، میتوان طرحهای جدید و متنوعتری برای بدنه خودرو ایجاد کرد.
انواع شاسی نیمهجداشدنی:
- شاسی نردبانی
- شاسی جناقی (در وانتها)
- شاسی وسط لولهای
- شاسی فرم ۷ و ۸ (در خودروهای مسابقهای)
- شاسی صفحهای
شاسی مستقل عمدتاً برای خودروهای مقاوم و سنگین استفاده میشود. شاسی نیمهجداشدنی بهدلیل انعطافپذیری و ایمنی بیشتر، گزینه بهتری برای خودروهای مدرن و شهری است.
انواع شاسی ماشین از نظر ساختاری
شاسی از نظر ساختاری در مدلهای مختلف طراحی میشود تا نیازهای خاص عملکردی، ایمنی و وزن خودرو را تأمین کند. در ادامه چند نوع اصلی را معرفی میکنیم:
۱. شاسی نردبانی (Ladder frame)
این نوع شاسی با ساختار نردبانی طراحی شده است و بهعنوان چارچوبی برای نگهداری پیشرانه و سایر قطعات اصلی خودرو عمل میکند. ساختار آن شامل دو تیر طولی است که توسط تیرهای عرضی کوتاهتر به یکدیگر متصل شدهاند.
شاسی نردبانی، یکی از قدیمیترین انواع شاسی ماشین است که از فولاد مقاوم و آلیاژهای تقویتشده با استحکام و دوام بالا ساخته میشود. بهدلیل سادگی و مقاومت بالا، در خودروهای آفرود و شاسی بلند استفاده میشود.
این شاسی در مدلهایی مانند ترانزیت فورد بهکار رفته است. اما امروزه، بهدلیل وزن بالا و سایر محدودیتها کمتر کاربرد دارد. از مزایای آن میتوان به تعمیر آسان، تولید مقرونبهصرفه و طراحی ساده اشاره کرد.
۲. شاسی مونوکوک (Monocoque)
شاسی مونوکوک بهگونهای طراحی شده است که بدنه و شاسی خودرو بهطور یکپارچه عمل میکنند. شاسی مانند یک “قفس” (cage) است که اجزای اصلی خودرو، از جمله سقف و بدنه را در خود جای میدهد. این طراحی باعث افزایش استحکام بدنه خودرو میشود و از کابین در برابر ضربات حفاظت میکند. همچنین، باعث کاهش وزن کلی خودرو و بهبود عملکرد و مصرف سوخت میشود.
شاسی معمولاً از فولاد با کیفیت بالا یا مواد کامپوزیتی تقویتشده ساخته میشود تا استحکام کافی برای تحمل وزن خودرو داشته باشد. درصورت خرابی، تعمیر آن هم آسان است. بههمیندلیل، پرکاربردترین نوع شاسی در صنعت خودروسازی است.
۳. شاسی ستون فقراتی (Backbone)
این شاسی خودرو با نام شاسی تکی شناخته میشود، ساختاری شبیه به اسکلت دارد. از یک لوله استوانهای با مقطع مستطیلی ساخته شده است. از مرکز خودرو عبور و بخشهای جلو و عقب آن را بههم متصل میکند. بهدلیل هزینه تولید بالا، معمولاً در خودروهای خاص با مهندسی پیشرفته استفاده میشود. این مدل شاسی پایداری بالا دارد و گزینهای ایدهآل برای خودروهای آفرود است.
۴. شاسی فریم فضایی لولهای (Tubular)
این نوع شاسی از لولههای فلزی ساخته میشود که با یک الگوی هندسی خاص در کنار هم قرار میگیرند. این الگوی هندسی شاسی، ساختار کلی خودرو را شکل میدهد. استحکام این شاسی به کیفیت جوشکاریهای آن بستگی دارد. بهدلیل ایمنی بالا در تصادفات، معمولاً در خودروهای مسابقهای و وسایل نقلیه پرسرعت استفاده میشود.
طراحی شاسی لولهای مشابه شاسی قاب نردبانی است، با این تفاوت که قطعات تقویتی علاوهبر شاسی، سایر بخشهای خودرو را هم نگه میدارند. تولید این شاسی هزینه بالایی دارد، بههمیندلیل بیشتر در خودروهای مسابقهای کاربرد دارد و در خودروهای سواری کمتر استفاده میشود.
۵. شاسی فریم فضایی آلومینیومی
این شاسی مشابه شاسی مونوکوک است، با این تفاوت که در ساختار آن بهجای فولاد از آلومینیوم استفاده میشود. شاسی آلومینیومی معمولاً سبکتر از شاسی مونوکوک فولادی است و در خودروهای کموزن کاربرد دارد. برای درک بهتر تفاوت بین انواع شاسی، عکس شاسی خودرو را مشاهده و ویژگیهای هر نوع را بررسی کنید.
شماره شاسی کجاست؟
شماره شناسایی خودرو (Vehicle Identification Number) یک کد منحصربهفرد ۱۷ رقمی است. این کد بر اساس یک الگوریتم خاص (ترکیب چهار بخش اصلی شامل سریال جهانی تولیدکننده، کد توصیفکننده، کد امنیتی و کد شناسایی) ایجاد میشود.
برای پیدا کردن کد VIN خودرو، این سه مکان را بررسی کنید:
- گلگیر سمت راننده (در خودروهای قدیمی)
- پشت موتور و دیواره حرارتگیر
- در خودروهای جدید، ستون A پایین شیشه جلوی راننده
اجزای شاسی خودرو
قطعات شاسی در کنار هم نقش مهمی در حرکت، کنترل و ایمنی ماشین دارند. اجزای اصلی آن عبارتاند از:
اجزای مکانیکی و فنی شاسی
- سیستم تعلیق جلو و عقب: شامل فنرها، کمکفنرها و اتصالات است. ضربهها و ناهمواریهای جاده را جذب کرده و تعادل خودرو را حفظ میکند.
- سیستم فرمان: حرکت خودرو را کنترل میکند و در انواع هیدرولیکی و برقی تولید میشود.
- سیستم ترمز: شامل دیسک، لنت و سیلندرهای هیدرولیکی است. با ایجاد اصطکاک، انرژی حرکتی را به گرما تبدیل کرده و خودرو را متوقف میکند.
- موتور: قلب خودرو که انرژی لازم برای حرکت آن را تأمین میکند. در انواع بنزینی، دیزلی، هیبریدی و برقی موجود است.
- کلاچ: کلاچ ارتباط موتور و گیربکس را برقرار یا قطع و تعویض دنده را نرمتر میکند.
- گیربکس (جعبهدنده): گیربکس بخشی از شاسی است که با تغییر نسبت دندهها، خروجی موتور را تنظیم میکند.
- مخزن سوخت: بنزین یا گازوئیل را ذخیره و از طریق پمپ سوخت به موتور منتقل میکند.
- سیستم اگزوز: گازهای خروجی موتور را از طریق لولهها و کاتالیزور خارج و به کاهش آلودگی هوا کمک میکند.
- اکسل: وظیفه تنظیم چرخش چرخهای چپ و راست را برعهده دارد. درصورت عدم تنظیم درست، ممکن است یکی از چرخها بلغزد یا دچار استهلاک بیشتر شود.
- دیفرانسیل: نیروی موتور را به چرخها منتقل و سرعت چرخهای چپ و راست خودرو را در پیچها تنظیم میکند.
- رینگ و لاستیک: اجزای اصلی شاسی هستند که مستقیماً با سطح جاده در تماساند. لرزشهای جاده را جذب و با چسبندگی خود پایداری خودرو را حفظ میکنند.
- سیستمهای الکتریکی: شامل باتری، دینام، چراغها، سیستم صوتی، سنسورها و سایر بخشهای برقی است که برق موردنیاز خودرو را تأمین میکنند.
اجزای حفاظتی شاسی خودرو
- رادیاتور و سیستم خنککننده: گرمای تولیدشده توسط موتور را کاهش میدهد و از داغشدن بیش از حد آن جلوگیری میکند.
- داخل خودرو (کابین): فضایی که راننده و سرنشینان در آن قرار دارند و شامل داشبورد، صندلیها، فرمان، پدالها و سیستمهای کنترلی است.
- بدنه خودرو: با طراحی آیرودینامیک پوشش خارجی خودرو، علاوهبر زیبایی، از اجزای داخلی حفاظت میکند.
- قاب یا فریم: بخش اصلی شاسی است که تمامی قطعات آن از جمله موتور، تعلیق، دیفرانسیل و سایر اجزا روی آن نصب میشوند.
وظیفه شاسی ماشین
شاسی وظیفه تحمل وزن موتور (پیشرانه)، گیربکس، سرنشینان و قطعات دیگر را برعهده دارد. علاوهبر این، شاسی باید ساختار و شکل خودرو را حفظ کند و در طول زمان تغییر شکل ندهد. بههمیندلیل، متریال مورد استفاده در ساخت شاسی باید کیفیت بالایی داشته باشند تا بتواند فشار و وزن قطعات مختلف خودرو را بهخوبی تحمل کند.
جنس شاسی ماشین
در گذشته، شاسیها عمدتاً از فولاد ساخته میشد و این ماده همچنان در ساخت بسیاری از آنها بهکار میرود. در سالهای اخیر، استفاده از آلیاژهای آلومینیوم در ساخت شاسیها افزایش یافته است. دلیل اصلی این تغییر، کاهش وزن خودرو، بهبود مصرف سوخت و کاهش آلایندههاست.
آلومینیوم علاوهبر وزن سبک، استحکام مناسبی دارد و در برابر خوردگی مقاومتر است. این ویژگیها موجب شدهاند که خودروسازان بهتدریج بهاستفاده بیشتر از شاسیهای آلومینیومی روی آورند.
نقش شاسی در تصادفات
شاسی خودرو در تصادفات، نقش حیاتی در حفظ جان سرنشینان و کاهش شدت آسیبها دارد. شاسی قوی و مهندسیشده میتواند نیروهای واردشده را بهدرستی جذب و پخش کند. از تغییر شکل بیش از حد قسمتهای حساس جلوگیری کرده و پایداری خودرو را حفظ میکند.
اگر شاسی ضعیف یا طراحی آن نامناسب باشد، ضربه را بهخوبی جذب نمیکند و ایمنی خودرو کاهش پیدا میکند. در این صورت، بخشهای مهم خودرو ممکن است تغییر شکل دهند و همین موضوع، خطرات جانی را افزایش میدهد. برای بررسی بهتر تأثیر شاسی بر ایمنی خودرو، نگاهی به عکس شاسی ماشین پس از تصادف بیندازید.
ویژگیهای شاسی خوب:
- جذب و توزیع ضربه در نقاط مشخص برای کاهش آسیب
- حفظ پایداری خودرو و جلوگیری از واژگونی
- عدم تغییر فرم بخشهای حیاتی خودرو مانند محفظه سرنشینان
- کاهش انتقال صدا و لرزش به کابین برای راحتی سرنشینان
- امکان تعمیرپذیری مناسب پس از تصادف
- تحمل بیشترین میزان وزن برای استحکام بیشتر در شرایط مختلف
- سبکبودن برای بهبود کارایی و مصرف سوخت
- حجم کم برای بهینهسازی فضای داخلی خودرو
- توانایی تغییر فرم در نقاط مشخص جهت جذب بالاترین میزان ضربه
- بالاترین میزان ایمنی برای حفاظت از سرنشینان
- مقاومت بالا در برابر خوردگی مواد شیمیایی برای دوام بیشتر
- پایداری در گرمای گسترده برای عملکرد بهینه در شرایط مختلف
ضعیفبودن هر فاکتور شاسی، آن را در تصادف آسیبپذیرتر میکند؛ بنابراین، پس از هر تصادف، باید سلامت شاسی بهطور دقیق بررسی و ارزیابی شود.
تاثیر شاسی در قیمتگذاری خودرو
شاسی خودرو نقش بسیار مهمی در قیمتگذاری آن دارد. وقتی شاسی آسیب میبیند، مخصوصاً در تصادفهای شدید، قیمت خودرو کاهش پیدا میکند. حتی اگر شاسی تعمیر یا “شاسیکشی” شود، بازهم مثل سابق بهحالت اولیه خود نخواهد رسید.
درصورت آسیبدیدگی شاسی، خودرو با افت قیمت قابل توجهی مواجه میشود. این آسیب نهتنها بر ارزش خودرو تأثیر میگذارد، بلکه هزینههای جانبی مانند بیمه و عوارض سالیانه را هم تحت تأثیر قرار میدهد. میزان این افت قیمت بستگی بهنوع آسیب واردشده به شاسی، محل آسیب و همچنین کیفیت انجام تعمیرات دارد.
دلایل و نشانههای خرابی شاسی
خرابی در شاسی مشکلات جدی در رانندگی بهوجود میآورد و نیاز به کنترل دقیق دارد. در ادامه، مهمترین علائم خرابی شاسی خودرو را برای شناسایی مشکلات احتمالی بررسی میکنیم.
-
انحراف فرمان
اگر فرمان خودرو انحراف پیدا کند و سیستم چرخ و فرمان سالم باشد، احتمالاً مشکل از شاسی است.
-
صدای اصطکاک در جلوبندی
هر صدای غیرعادی در جلوبندی خودرو که شبیه به کشیدهشدن دو قطعه روی هم، بهویژه از یک سمت، احتمالاً نشانه خرابی شاسی است.
-
جهتگیری گشتاوری خودرو
درصورت سالمبودن لاستیکها، انحراف خودرو به یک سمت در سرعتهای بالا ناشی از آسیب شاسی است. انحراف به سمتهای مختلف در سرعتهای بالا طبیعی است، اما انحراف یکطرفه نشاندهنده آسیب شاسی است.
-
پوسیدگی شاسی
رطوبت طولانیمدت میتواند باعث پوسیدگی شاسی شود که معمولاً به از دست دادن مقاومت شاسی و لرزش در کابین منجر میشود.
-
خمیدگی شاسی
آسیبهای ناشی از تصادف میتواند باعث خمیدگی شاسی شود. هرگونه تغییر شکل در زیر شاسی باید بررسی شود.
-
خرابی کمک فنر و سیستم تعلیق
اگر چرخها در سطح هموار تعادل ندارند، احتمالاً مشکل از کمک فنر یا سیستم تعلیق باشد. آسیب کمک فنر ممکن است ناشی از آسیب شاسی باشد.
-
ساییدگی غیرمعمول لاستیکها
اگر لاستیکهای جدید شما بهطور غیرمعمولی ساییده شدهاند، شاسی را بررسی کنید. مشکلات شاسی میتوانند باعث ساییدگی لاستیکها شوند.
-
ریختگی رنگ شاسی
نشاندهنده تعمیرات قبلی است. در تصادفهای شدید، شاسیکشی و رنگ و بتونهکاری روی نواحی آسیبدیده انجام میشود.
هنگام خرید خودرو کارکرده با شاسی تعمیرشده، برای پیشگیری از آسیبهای احتمالی آینده، باید شاسی ماشین توسط کارشناس بررسی شود.
شماره شاسی را از کجا ببینیم و چه کاربردی دارد؟
شماره شاسی (کد VIN 17 رقمی)، بستهبه مدل خودرو، روی کارت شناسایی و بدنه خودرو درج میشود. این کد اطلاعاتی در مورد مدل، سال ساخت، کشور سازنده و مشخصات فنی خودرو را مشخص میکند.
اگر بهدنبال پاسخ سوال “شاسی ماشین کجاست” هستید، باید بدانید که شاسی معمولاً در بخش زیرین بدنه خودرو قرار دارد. دانستن محل درج شماره شاسی در موارد زیر کاربرد دارد:
- تشخیص اصالت خودرو
- استعلام بیمه خودرو
- استعلام خلافی خودرو
- استعلام معاینه فنی
- پیگیری گارانتی خودرو
- خرید قطعات اصلی خودرو
- ردیابی خودروی مسروقه توسط پلیس
شاسی و ایمنی خودرو
شاسی خودرو بخش اصلی و زیرین آن است که سایر قطعات ماشین روی آن نصب میشوند. این بخش استحکام خودرو را تأمین و نقش مهمی در ایمنی و راحتی راننده و سرنشینان ایفا میکند. شاسی از فولاد تقویتشده یا آلومینیوم ساخته میشود که قادر به تحمل فشار و ضربه است. طراحی مناسب شاسی به کاهش مصرف سوخت و بهبود کنترل خودرو در جاده کمک میکند.
توصیه نمیشود؛ زیرا شاسی ضربهخورده بر عملکرد و ایمنی خودرو تأثیر منفی میگذارد. در صورت خرید باید توسط کارشناس به خوبی بررسی شود.
شاسی پراید بهصورت ناودانی در بخش زیرین بدنه خودرو قرار دارد.
شاسی خودرو شامل دو نوع اصلی است: شاسی یکپارچه و شاسی با قاب جداگانه.
کد شناسایی خودرو یا VIN، بستهبه مدل خودرو، روی کارت شناسایی، پشت شیشه، داخل درِ موتور، کنار درِ خودرو و غیره حک شده است.
دیدگاهتان را بنویسید